چه رازی پشت تورم ۳۱ درصدی مخفی شده است؟_بام وطن

اخباری که از حالت اقتصادی سرزمین‌های همسایه هر روز شنیده می‌شود و آن‌ها را در یک مبارزه تنگاتنگ برای بهبود وضع معاش شهروندان خود مشخص می کند، چطور؟ چه مقدار در این حس و حال تشکیل شده برای مردم نسبت به تورم نقش دارد؟ این‌ها سوالاتی است که از محمدتقی فیاضی، کارشناس مسائل اقتصادی جویا شده‌ایم. فیاضی در جواب به سوالات به پنج علت مهم اشاره می‌کند.

تورم دو وجه دارد

محمدتقی فیاضی می‌گوید تورم یک صورت واقعی دارد؛ یعنی آنچه اعداد و رقم های نشان خواهند داد اما وجه دومی هم وجود دارد: وجه دیگر تورم ذهنی است و همان چیزی است که افراد از حالت تورم ترسیم می‌کنند.

اگر نرخ تورم ۳۰ درصد اظهار شود، این رقم میانگین است که هم شامل کالا و خدمات می‌شود و هم شامل افراد در جامعه شهری و روستایی. اگر فردی در شهر زندگی می‌کند، نزدیک به نصف درآمد خود را بابت اجاره می‌دهد. آن شخصی هم که در روستا زندگی می‌کند، ۷۰ درصد درآمد خود را صرف تهیه مواد غذایی می‌کند که به این علت نرخ تورم برای او دیگر در حد ۳۰ درصد نیست و امکان پذیر ۵۰ یا ۷۰ درصد حس شود.

محمدتقی فیاضی ادامه می‌دهد: در تورم‌های بالا، نرخ رشد مواد غذایی بالاتر است و چون مردم به طور روزانه با این قیمت‌ها سروکار دارند، به این علت حس آن‌ها از تورم همیشه بالاتر از آنچه است که در عمل اتفاق می‌افتد.

تورم با گرانی فرق دارد

محمدتقی فیاضی باور دارد تورم یک اتفاق طویل مدت است: یعنی اگر قیمت‌ها فقط برای یک سال افزایش اشکار کند، به آن تورم حرف های نمی‌شود، بلکه گرانی است. اکنون امکان پذیر نان گران شود یا بنزین یا خدماتی دیگر. اما هنگامی تورم اتفاق می‌افتد که قیمت‌ها به طور مداوم و پی در پی بالا می‌روال که اقتصاد ایران دچار آن است و اتفاقا به انتظارات تورمی شکل می‌دهد که خودِ این نوشته می‌تواند محرک تورم باشد.

فروکش‌کردن انتظارات تورمی زمان‌بر است

تورم بالا از قبل انقلاب در اقتصاد ایران اغاز شد و طی ۴۵ سال به طور متوسط به میانگین ۲۵ درصد رسید، محمدتقی فیاضی، با ذکر این مقدمه می‌گوید: همین نوشته علتشده تا در طویل مدت برای افراد یک ذهنیت شکل بگیرد و آن‌ها انتظار دارند که قیمت‌ها افزایش اشکار کند. به این علت اگر تنها برای یک ماه یا یک سال قیمت‌ها افت اشکار کنند، ذهنیت شکل‌گرفته پاک نمی‌شود. باید دو تا چهار سال طول بکشد تا انتظار تورمی فروکش کند و واقعا افت قیمت توسط مردم حس شود.

قیاس با سرزمین‌های همسایه، مانع حس افت تورم

قیاس حالت ایران با دیگر سرزمین‌های همسایه از سوی ایرانی‌ها، تاثییر بسیاری بر حس و برداشت مردم از اتفاق تورم دارد. محمدتقی فیاضی می‌گوید: اکنون به‌واسطه ارتباطاتی که در سطح جهانی شکل گرفته، هیچ اتفاقی مخفی نمی‌ماند و مردم از طریق اخبار از حوادث و اتفاقات رخ داده در دیگر سرزمین‌ها حتی در دورافتاده‌ترین مکان‌ها مطلع خواهد شد. این شرایط علتشده تا مردم نه‌تن‌ها حالت شهر خودشان را با دیگر شهر‌های سرزمین خود قیاس کنند، نسبت به حالت سرزمین‌های مجاور هم حساس شوند. این یک ذهنیت تاریخی هم محسوب می‌شود. برای مثال، مردم می‌بینند که نرخ تورم در سرزمین عراق که یک سرزمین جنگ‌زده محسوب می‌شود و دچار داعش است، اما حالت اقتصادی شبیه با ایران دارد و اقتصادش نفتی است، نزدیک به یک تا دو درصد است؛ به این علت قیاس حالت ایران با سرزمین‌های همسایه مزید بر علت است که مردم بهبود اقتصادی را حس نکنند. ضمن این که انتظارات تورمی روی توقعات مردم اثرگذار است.

نگاهی به آخرین حالت تورم

گزارش رسمی مرکز آمار مشخص می کند فروردین امسال، شاخص قیمت مصرف کننده خانوار‌ ایرانی به عدد ۲۳۶.۳ رسیده که نسبت به ماه قبل، ۲.۶ درصد افزایش، نسبت به ماه شبیه سال قبل، ۳۰.۹ درصد افزایش و در ۱۲ ماهه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره شبیه سال قبل، ۳۸.۸ درصد افزایش داشته است.

تورم نقطه به نقطه از سال ۹۷ به سپس مدام در حال افزایش می بود. سال ۹۸ از ۴۰ درصد عبور کرد و سال ۱۴۰۱ به ۴۶.۵ درصد رسید. سپس در میانه سال قبل از سرعتش کاسته شد و در اسفند ۱۴۰۲ با تورم نقطه به نقطه ۳۲.۲ درصد رسیدیم. این عدد را آن موقع، کمترین رقم در ۴۳ ماه متوالی می‌دانستند. افت شدت تورم نقطه به نقطه فروردین امسال با رسیدن به ۳۰.۹ درصد ادامه اشکار کرد.  

تورم ۳۰.۹ درصدی فروردین یعنی قیمت کالا‌ها و خدمات به‌طور متوسط عوض ۴۶.۵ درصد، بار شدت ۳۰.۹ درصد افزایش اشکار می‌کند.

منظور از تورم نقطه به نقطه، درصد تحول عدد شاخص قیمت نسبت به ماه شبیه سال قبل است. در فروردین ماه ۱۴۰۳، تورم نقطه به نقطه خانوار‌های سرزمین، ۳۰.۹ درصد بوده است؛ یعنی خانوار‌های سرزمین به طور میانگین، ۳۰.۹ درصد زیاد تر از فروردین ماه ۱۴۰۲ برای خرید یک «مجموعه کالا‌ها و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند. تورم نقطه به نقطه فروردین ماه ۱۴۰۳، در قیاس با ماه قبل، ۱.۴ واحد درصد افت داشته است.