پیش شرط حذف «صفر»_بام وطن

با این حال حذف صفر از پول ملی به تنهایی نمی‌تواند به افت تورم منجر شود و تنها می‌تواند تا حدودی از انتظارات تورمی بکاهد. توانایی سرزمین‌های گوناگون مشخص می کند که اصلاحات واحد پولی در شرایطی پیروزی‌آمیز بوده که تا پیش از آن اصلاحاتی در عرصه مهار تورم انجام شده باشد.

برای مثال ترکیه در سال ۲۰۰۵، ۶ صفر از لیر حذف کرد؛ اما پیش از آن دولت موفق به مهار تورم شده می بود. در روبه رو برزیل بدون توانایی موفقی در عرصه مهار تورم، بار‌ها از صفر‌های پول خود کاست و افزایش تورم مجددا جهت افت قیمت پول ین سرزمین شد؛ به این علت می‌توان او گفت که با دقت به هزینه‌های بالای حذف صفر‌های پول ملی، این عمل باید وقتی انجام شود که تورم به‌صورت قابل توجهی افت یافته باشد. پژوهشکده پولی و مالی در گزارش «برسی سیاست اصلاح واحد پول ملی» ابعاد گوناگون این مساله را مورد بازدید قرار داده است.

عکس افت قیمت ریال

اقتصاد ایران طی دهه‌های تازه با وجود ابراز شوک‌های متعدد تورمی و ارزی، دچار ابراز ابرتورم نشده است. بر پایه این گزارش متوسط افت قیمت پول ملی در روبه رو دلار آمریکا طی ۳ دهه تازه برابر با ۲۰.۲ درصد بوده است. این چنین متوسط افت قیمت پول ملی از سال ۱۳۹۰ برابر با ۳۷.۲ درصد و طی دوره تحریم‌های شدید اقتصادی در سال‌های تازه یعنی از سال ۱۳۹۷ برابر با ۵۹.۹ درصد بوده است؛ به این علت اگرچه سرزمین بحران ابر تورم را توانایی نکرده، اما توانایی چند دهه نرخ‌های بالای تورم جهت شده است که قیمت یک‌ریال به‌گفتن واحد پول ملی سرزمین در فروردین‌ماه سال ۱۴۰۳ به ۰.۰۰۰۰۰۱۵۶ دلار برسد که جزو کم‌قیمت‌ترین پول‌های ملی در جهان است.

تورم‌های بالا و متوالی در سرزمین‌ها علتمی‌شود که قوت خرید یک واحد پول ملی در طول سال‌ها به مرور افت اشکار کند. این افت قوت خرید پول ملی هم در رابطه با برابری با ارز‌های دیگر و هم در خرید کالا‌ها و خدمات خود را مشخص می کند. افت قیمت یک واحد پول ملی کاربری اسکناس و مسکوک در معامله های را پرهزینه‌تر می‌کند و در شرایط حاد کارکرد وسیله مبادله بودن و واحد شمارش بودن را دچار اختلال می‌کند.

حذف صفر بعد از اصلاحات

اصلاح واحد پولی سپس از تورم‌های بالا و مزمن مشکلاتهای گوناگون امری ناگریز به حساب می‌آید که در دستور کار سرزمین‌ها قرار می‌گیرد. در دهه‌های قبل سرزمین‌هایی بعد از روبه رو با مشکلاتهایی همانند ابرتورم دست به اصلاحات پولی زده‌اند. یکی از سرزمین‌های مذکور ترکیه است. این گزارش گفتن می‌کند که در سال‌های آغازین قرن بیست‌ویکم میلادی مردم ترکیه برای خرید یک قرص نان باید چند میلیون لیر ترکیه هزینه می‌کردند.

همین مساله جهت شد برنامه‌های اصلاحات اقتصادی در این سرزمین با جدیدت بیشتری پیگیری شود. در روز اول ماه ژانویه سال ۲۰۰۴ دستورالعمل حذف ۶ صفر از لیر ترکیه اراعه و اراعه آن به ابتدای سال ۲۰۰۵ موکول شد. کارشناسان بین‌المللی صندوق پول علت موفق بودن در سیاست حذف ۳ صفر از واحد پولی ملی در اقتصاد این سرزمین را موفقت آن‌ها در مهار تورم می‌دانند.

با این حال پیش از این که صفر‌ها از پول ترکیه حذف شوند این سرزمین موفق شده می بود تورم را به کلی مهار کند و نرخ تورم را به رقم های یک رقمی تقلیل دهد. در این شرایط اصلاح بازار پول نیز به پشتیبانی اقتصاد آمد تا عرصه‌ساز رشد اقتصاد شود. در واقع می‌توان او گفت که با اهمیت ترین ویژگی اصلاح پول ملی توسط ترکیه این می بود که این اتفاق سپس از اصلاحات اساسی در ساختار‌های بانکی سرزمین اتفاق افتاد. با اجرای موفق سیاست‌های اصلاحی تجویزشده توسط صندوق بین‌المللی پول، تورم به شکل قابل توجهی افت اشکار کرد و در مرحله های آخر این اصلاحات می بود که اصلاح واحد پولی نیز انجام شد.

ناکامی در مهار تورم

یکی از نکات قابل دقت در عرصه پیروزی و عدم پیروزی سیاست اصلاح واحد پولی، پیروزی در عرصه مهار تورم است. اگر کشوری نتواند پیش از اصلاح واحد پولی تورم را مهار کند، در زمان نه چندان طویل ناچار به اصلاح مجدد پول خود خواهد شد. یکی از مثالهای عدم پیروزی اجرای سیاست اصلاح پول، برزیل است. برزیل در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی به یکی از سنگین‌ترین تورم‌های آن دوره در دنیا دچار شد؛ به‌طوری‌که پول ملی این سرزمین ماهانه ۳۰ تا ۴۰ درصد قیمت خود را از دست می‌داد. پیش از آن از سال ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۲ پول ملی برزیل دوبار تحول نام اشکار کرده می بود. در سال ۱۹۶۷ میلادی برای اولین‌بار ۳ صفر از پول ملی برزیل حذف شد. با این وجود برزیل موفق نشد در کنترل تورم موفق عمل کند و تا سال ۱۹۸۱ تورم این سرزمین بار دیگر به بالای ۱۰۰ درصد رسید.

در این بین بار دیگر ۳ صفر از پولی ملی این سرزمین حذف شد. در سال ۱۹۸۹ باردیگر تورم این سرزمین افزایش یافت و به هزار و ۴۳۱ درصد رسید. در این زمان بار دیگر دولت برزیل عمل به حذف صفر‌های بازگشته همراه با تحول نام پول ملی کرد. در سال ۱۹۳۳ وقتی که تورم این سرزمین در مرز ۲ هزار درصد قرار داشت بار دیگر حذف ۳ صفر اعمال شد. این‌بار دولت توانست در مهار تورم توفیقاتی کسب کند. از سال ۱۹۳۰ تا کنون طی ۶ مرحله ۱۸ صفر از پول برزیل حذف شده و ۸ بار نیز نام واحد پولی این سرزمین تحول اشکار کرده است.

موثر بر انتظارات تورمی

درنهایت می‌توان او گفت که اصلاح واحد پول ملی به‌طور مستقیم آثار مثبت و منفی اقتصادی ندارد؛ اما به واسطه اثری که بر انتظارات می‌گذارد از اهمیت بسیاری برخوردار است. برای مثال وقتی که مردم فهمید شوند که دولت به جستوجو تحکیم پول ملی است، انتظارات تورم کنترل می‌شود. علاوه بر این هزینه‌های فیزیکی حمل‌ونقل اسکناس و مسکوک و ریسک سرقت با اجرای این سیاست افت می‌یابد و کارآیی خدماتی همانند ثبت اسبق مالی و حسابداری بهبود اشکار می‌کند.

اجرای این چنین سیاستی هزینه‌هایی نیز دربردارد که هزینه تشکیل و انتشار کردن اسکناس و مسکوک تازه و امحای اسکناس و مسکوک قدیمی با اهمیت ترین آن است. علاوه بر این هزینه آموزش عمومی و تبلیغات، هزینه مربوط به تحول نرم‌افزار‌ها و ابزار‌های حسابداری و هزینه فهرست بها از جمله هزینه‌های اجرای این چنین سیاستی است. با دقت به این هزینه‌ها اجرای نامناسب اصلاح واحد پول تنها علتتحمیل هزینه‌های این سیاست خواهد شد.