چرا خروس نماد فرانسه است؟_بام وطن

نقش خروس که امروزه به گفتن نماد ملی نه تنها روی پیراهن فوتبالیست‌ها، بلکه بازیکنان دیگر رشته‌های ورزشی فرانسه از جمله هندبال، والیبال و راگبی دیده می‌شود، از دیرباز روی سکه، تمبر، مهر، سر در ساختمان‌ها و تعداد بسیاری اشیا دیگر قرار می‌گرفته است.

به نظر می‌رسد که این پرنده اهلی پرغرور و جنگنده از جامعه و فرهنگ فرانسه جدایی‌ناپذیر است، به طوری که حتی صدای قوقولی قوقو نیز برای فرانسویان بیانگر نشاط آغشته به میهن‌پرستی است.

خروس چطور نماد فرانسه شد؟

برای فهمیدن این که چطور خروس به نماد فرانسه تبدیل شد، باید به دوران باستان برگردیم، به وقتی که رومی‌ها اجداد فرانسوی‌های امروزی، یعنی گُل‌ها را به نام «خروس» می‌خواندند.

در واقع، واژه لاتینی «گالوس» که رومی‌ها منفعت گیری می‌کردند، هم به معنی خروس می بود و هم به معنی قوم «گُل» یا همان فرانسوی‌ها. شاعران رومی نیز ضمن بازی با این دو کلمه در قالب آرایه ادبی «جناس»، از پیوند دادن خروس با ساکنان سرزمین گُل به هر نحو لذت می‌بردند.

مورخان دریافته‌اند که شخصیت‌های بزرگ تاریخی رومیان همانند جولیوس سزار، گُل‌ها را با خروس قیاس می‌کردند، اما به سختی می‌توان او گفت که رومیان این تشبیه را از سر تمسخر انجام می‌داند یا تحسین. اما هر چه می بود، خود فرانسوی‌ها این تشبیه را به فال نیک گرفته و وجه نمادین غرور، افتخار و شجاعت خروس را به خودشان نسبت دادند.

معروف‌ترین ماجرای تاریخی درمورد نماد خروس فرانسوی‌ها مربوط به وقتی است که وِرسنژتوریکس، فرمانده گُل‌ها در نبرد علیه رومیان در سال ۵۲ پیش از میلاد، یک خروس جنگی را برای جولیوس سزار فرستاد تا او را از خصلت غرور و جنگندگی فرانسویان آگاه سازد. اما جولیوس سزار در جواب، همان خروس را به آشپزهایش داد تا با آن غذای معروف «خروس در شراب» بپزند و آن گاه سردار گُل‌ها را به صرف شام برای خوردن همان خروس دعوت کرد.

سپس از فتح رومیان

در سده‌های میانه، دشمنان فرانسوی‌ها از جمله ایتالیایی‌ها و انگلیسی‌ها نام خروس را برای تحقیر آنها به کار می‌بردند و پادشاهان فرانسه را به علت غرور بی‌جا و ستیزه‌جویی به خروس جنگی تشبیه می‌کردند.

در دوران رنسانس، برخی از اهل ادب به نادرست بر این باور بودند که خروس نشان گُل‌ها قبل از فتح کشورشان به دست رومیان بوده است، اما امروز می‌دانیم که این گونه نیست. تا پیش از آن گل زنبق نماد پادشاهان فرانسه می بود و رومیان بودند که نماد خروس را به گل‌ها نسبت دادند.

گر چه سپس از فتح رومیان، زنبق هم چنان نماد پادشاهان فرانسه باقی ماند، اما آنها روی سکه‌هاشان تمثال خودشان را به همراه نقش خروس حکاکی می‌کردند.

در طول انقلاب فرانسه در اواخر سده هجدهم، خروس همچون «نماد هوشیاری» بر روی سکه‌ها یا مهرها ظاهر می‌شد و این نمادشناسی در نهم آوریل ۱۷۹۱ در قانون انقلاب ثبت شد.

اما در اغاز سده نوزدهم، ناپلئون بناپارت که به شدت از این نماد متنفر می بود، عقاب را جانشین آن ساخت. ناپلئون اول در توجیه این عمل حرف های می بود: «خروس قدرتی ندارد و نمی‌تواند عکس کشوری امپراطوری همانند فرانسه باشد.»

اما این جانشینی نماد دیری نپایید و سپس از ناپلئون، در زمان پادشاه لوئی فیلیپ خروس مجدد ظاهر شد و نقش آن بر روی دگمه‌های یونیفورم گارد ملی ارتش قرار داده شد.

آیا خروس نماد رسمی فرانسه است؟

در دوران جمهوری‌های متوالی فرانسه از سده نوزدهم تا به امروز که جمهوری پنجم حاکم است، نقش خروس روی سکه‌ها، تمبرها و ساختمان‌های خاص، برای مثال روی سر در کاخ الیزه گذاشته شده و می‌شود.

ولی امروزه دیگر خروس نشان رسمی جمهوری فرانسه نیست و جای آن را «ماریان» گرفته است. ماریان طوری انسان‌نگاری است که به شکل نقاشی و مجسمه ساخته می‌شود و در واقع تجسم آزادی و خرد در چهره یکی از ایزدبانوهای رومی به نام ایزدبانوی آزادی است.

خروس فرانسوی چه قیمت‌هایی را گفتن می‌کند؟

با وجود داده‌های تاریخی کشف شده، پیوند فرانسه با نماد خروس تا این مدت مبهم است. از یک طرف نمادی تمسخرآمیز است، چون این پرندۀ ناپرنده می‌تواند پر سر و صدا، مغرور، جنگ‌طلب و بداخلاق در نظر گرفته شود. نمادشناسی خروس از این منظر و در قیاس با دیگر حیوانات با شکوه‌تر همچون عقاب یا شیر، ضعیف و بی‌خاصیت قلمداد می‌شود.

با این حال خروس از منظری دیگر دارای ویژگی‌هایی عالی است: او شجاع و مبارز و دلاور است. خروس با این صفات همراه برخی از خدایان اساطیر رومی همانند مرکور دیده می‌شود. خروس این چنین یک نماد مسیحی است، چون به نمایندگی از مسیح، بانگ می‌زند تا برگشت خداوند را اظهار کند.

این حیوان این چنین نماینده خصلت پطرس، از حواریون مسیح است.

احتمالا به همین دلایل است که پادشاهان فرانسه در این حیوان نمادی در خور قوت خود می‌دیدند.

چه افرادی خروس را به گفتن نشان خود انتخاب کرده‌اند؟

نقش خروس جسور، با یک پنجه بلند شده بر روی پرچم رسمی والونیا، قسمت فرانسوی‌زبان بلژیک دیده می‌شود. تمثال این پرنده این چنین بر روی نشان‌های برخی شهرهای فرانسه همانند ورسای، سن تروپه یا ژوی آن ژوزاس نقش بسته است.

از سال ۱۹۵۱، خروس بر روی نشان رسمی شهرداران فرانسه ظاهر شد. این چنین آن را روی پیراهن و آرم فدراسیون‌های گوناگون ورزشی و نیز کمیته ملی المپیک فرانسه می‌بینیم.

این چنین نماد یا شگونه بازی‌های جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸ که در فرانسه برگزار شد و به قهرمانی تیم ملی این سرزمین انجامید، یک خروس به نام فوتیکس می بود.