تئاتر را تجاری کرده‌اند/ دولت دو دستی اموال خود را به یک تاجر می‌دهد که بر روی سن تجارت کند/ به جای هنرمند، کارمند با وزیر سخن می‌زند!_بام وطن

به بهانه اجرای نمایش دایره گچی قفقازی در سالن مهم تئاتر شهر به سراغ هنرمندی رفتیم که از سنین کودکی بازیگری و فعالیت هنری را اغاز کرده و امروز به گفتن فیلم‌ساز، کارگردان و مدرس تئاتر شناخته می‌شود و  شاگردان تعداد بسیاری به کرنش در روبه رو او مفتخرند.

دایره گچی قفقازی اثری از برتولت برشت است که به گفتن یکی از متون فاخر در دنیا شناخته می‌شود. این تاثییر روبه رو انسان با خود او و گزینش بین خوی انسانی یا شیطانی است. تصمیم گیری در لحظات سخت و انتخاب‌هایی که مسیر زندگی او را رقم می‌زند. به بهانه اجرای این تاثییر، با امیر دژاکام هم‌کلام شدیم.

خبر سریع: یکی از نوشته‌های برشت را روی کار آورده‌اید. چرا نمایش‌های ما عموماً از متون خارجی است و آیا در این حوزه ضعف تشکیل محتوا داریم؟

دژاکام: این که زیاد تر از متون خارجی در نمایش‌ها منفعت گیری می‌شود درست است اما این که خود بنده زیاد تر نمایشنامه‌های خارجی منفعت گیری کرده‌ام، نه اینطور نیست.بالغ بر ۷۰ تاثییر را نویسندگی و کارگردانی کردم که پنج مورد خارجی بوده است. فاست، اشباح، عروسی خون، ننه دلاور، آرتور و اویی و دایره گچی قفقازی کارهای بنده از متون خارجی است. مابقی کارها از متون ایرانی بوده است. به هر ترتیب کارگردان بعضی اوقات از متون خارجی هم منفعت گیری می‌کند. بنده حتی در نمایشنامه دایره گچی قفقازی نیز مسائل انسانی را دیدم و انتخاب کردم و این سومین کار بنده از برشت است اگر دو موردی که در دبیرستان کار کردم هم اضافه شود( شامل استثنا و قاعده و آنکه او گفت آری، آنکه او گفت نه) در کل می‌شود پنج کار.

یکی از دلایلی که نویسنده‌ها به سمت آثار خارجی می‌روال این است که متن‌های خارجی کمتر دچار ممیزی خواهد شد و منفعت گیری از متن ایرانی به دردسرش نمی‌ارزد. خود بنده متنی داشتم به نام احمد شمس که چهار ماه تمرین کردم. سپس از چهار ماه متن بنده را رد کردند. یک سال سپس از آن چهار ماه متن تصویب شد. تمرین معلق شده می بود و نوبت سالن را از دست داده بودیم. هر چه تلاش کردم در آن مقطع آقای کاظم نظری مدیر کل زمان را ببینم که علت رد شدن متن را بگوید موفق نشدم.

خبر سریع: اکثر کارگردان‌ها و بازیگران تازه کار از حالت تئاتر امروز ایران و افتامکانات گله‌مندند. آیا تئاتر ایران به سمت تئاتر تجاری و اندوخته داری رفته است؟

دژاکام: بله. متأسفانه این چنین است. تئاتر تجاری یکی از گونه‌های تئاتر است که در دنیا هم مشاهده می‌شود. در کنار آن تئاتر توانایی، تئاتر ترجمه، تئاتر ملی، تئاتر سنتی، تئاتر دانشجویی، تئاتر دانش آموزی و تئاتر آماتور هم داریم. همه گونه‌ها در ایران تعطیل شده و دولت به چند اندوخته‌دار و نه هنرمند سرویس می‌دهد. اندوخته دار ۶-۷ میلیارد پول می‌آورد با دو تا چهره قرارداد می‌بندد. در یک سالن ۳۰-۴۰ میلیارد می‌فروشد این علتمی‌شود بچه‌های تئاتر که چهره‌های آشنا ندارند در ۹۰ درصد موارد با ناکامی روبه رو خواهد شد و حتی خرج خودشان را در نمی‌آورند. هنگامی کرایه یک سالن شبی ۱۵ میلیون تومان است یک دانشجو چطور می‌تواند تئاتر کار کند. یک تئاتری معمولی همانند خود من چطور می‌تواند تئاتر کار کند. به سختی کار می‌کنم و هر چه سریال کار کردم از جمع کردن پول‌های آن در تئاتر هزینه کردم.

خبر سریع: آیا موافق وجود سلیبریتی‌های سینمایی در تئاتر هستید؟

دژاکام: من موافق وجود بازیگر روی صحنه هستم. بازیگر در سینما، تلویزیون و تئاتر به راحتی می‌تواند کار کند. اگر فردی نتواند در یکی از این مدیاها کار کند درس خود را درست نخوانده است. اما اگر قرار باشد من چند قرارداد کاری داشته باشم و این وسط ۱۵ روز بیکاری را بیایم و در تئاترتمرین و اجرا کنم، خیر ناموافق این روال هستم.

من ناموافق ورود اندوخته گذار‌ها به تئاتر هستم. امکانات شهر را می‌گیرند، چند چهره را منفعت گیری می‌کنند و چند میلیارد می‌فروشند و می‌روال. دولت دو دستی اموال خود را به یک تاجر می‌دهد که بر روی سن تجارت کند. این روال علتمی‌شود مردم به دیدن چهره‌ها عادت کنند و این تئاتر‌های خوب که توسط تئاتری‌ها و دانشجوهای تئاتر ساخته می‌شود با مشکل مواجه خواهد شد.

خبر سریع: به باور شما عرصه برای اجرای آثار فاخر در کشورهای دیگر وجود دارد یا ممانعت می‌شود؟ ما چه مقدار صادرات تئاتر داشته‌ایم؟

دژاکام: اصلاً پشتیبانی نمی‌شود. بنده و همسرم انتشارات کوچکی داریم که با حقوق هیئت علمی‌مان نمایشنامه‌های ایرانی را ترجمه و چاپ کردیم. جشنواره فجر یکبار نشده از این کتاب‌ها تقاضا کند که در قسمت بین الملل به مهمانان خود معارفه کند. حتی یک سلام به ما نکرده‌اند. ۲۰ گفتن کتاب از نمایشنامه‌های ایرانی را ترجمه کردیم و حتی سراغش نیامده‌اند. ۱۰ سال روی این کار زحمت کشیدیم اما امروز حتی گروه‌های خارجی با نمایشنامه‌های ما آشنا نمی‌شوند.

در توانایی اجرا در خارج از سرزمین هم باید بگویم بنده به تونس رفتم و اجرای خودم را بردم اما ناچار شدم همه هزینه‌ها را خودم پرداخت کنم. به یک مرکزی نامه نوشتم که حداقل پول بلیط ما را بدهند که ندادند. برگزیده شدیم برگشتیم، مدیر کل زمان یک تبریک نگفت چه برسد که پشتیبانی کنند.

خبر سریع: به گفتن پیشکسوت تئاتر و سینما بفرمایید آیا فردی در ایران می‌تواند با شغل اجرا یا کارگردانی نمایش معیشت خود را سپری کند؟

دژاکام: خیر. ساده، شفاف، راحت. خیر.حتی فردی که تجاری کار می‌کند مقطعی می‌تواند این چنین سودآفرینی داشته باشد بقیه زندگی خود را چکار باید بکند.

خبر سریع: حالت سالن‌های نمایش از جمله سالن تئاتر شهر را چطور برسی می‌کنید؟

دژاکام: همیشه گوش مدیران ما صداهایی را می‌شنود که در میدان نیستند. بنده از دوم راهنمایی و قبل از آن تئاتر کار کردم در جشنواره‌ها بودم. کارگردانی کردم. در تیم خواندن و دیدن بودم. اما صدای ما به وزیر و کمیسیون نمی‌رسد. کارمند می‌رود از حالت تئاتر سخن می‌زند و اشکار است که صدای ما به درستی به گوششان نمی‌رسد.

خبر سریع: اخیراً یکی از فیلمسازان خبرداد که برای معیشت خود می‌خواهد کلیه خود را به فروش رساند. پیشنهادی برای بهبود حالت هنرمندان تئاتر و سینما دارید؟

دژاکام: ما نیازمند گفتگو هستیم. باید مدیران با افرادی که تشکیل می‌کنند سخن بزنند. سیاست‌مدار‌ها با هنرمندان سخن بزنند یقیناً نه در جلسه ای که دوربین هم هست، بلکه ملزوم است با تک تک هنرمندان خصوصی سخن بزنند.

خبر سریع: در رابطه کارهای جدیدتان به مخاطبان ما بگوید.

دژاکام: فیلمی ‌به اسم نورا را همه کردم که اکران خصوصی انجام می‌شود و چشم به راه پروانه نمایش هستم. فیلم دیگرم نورا ۲ است که با هزینه شخصی در حال ساخت آن هستم.