نقاط بحرانی در بودجه سال آینده_بام وطن

حجت‌الله میرزایی، رییس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران که در نشست بازدید بودجه ۱۴۰۴، در انجمن کوی ارم سخن می‌او گفت، ضمن تشریح کلیات بودجه، با گفتن این که دولت امسال اوراق دولتی را ۴ برابر کرده و از ۲۵۵ هزار میلیارد تومان به ۱۳۸۰ هزار میلیارد تومان رسانده است، اظهارداشت: با این عمل دولت می‌خواهد ۵۵۰ هزار میلیارد تومان از بدهی قبلی خود را بازپرداخت کند، اما مسئله مهم این است که تقریبا همه بازار اندوخته را تسخیر می‌کند و یک برون‌رانی کامل در بازار اندوخته در حال اتفاق است. در بازار پولی هم این اتفاق افتاده و در سه سال قبل امکان تامین مالی قسمت خصوصی یا هر پروژه و مطرح اندوخته‌پذیر گسترش‌ای یا ایجادی تقریبا به صفر رسیده است. در این دو بازار هیچ پروژه گسترش‌ای یا ایجادی را نمی‌شود تامین مالی کرد.

نرخ تورم در سال آینده از ۴۰درصد عبور می‌کند

وی به افت سهم صندوق گسترش ملی از ۴۸ درصد به ۲۰ درصد در بودجه ۱۴۰۴ اشاره کرد و افزود: با درنظر داشتن همه این موارد، می‌توان فهمیدن کرد که دولتی که در شهریور مستقر شده، فرصتی برای اصلاحات بنیادین در بودجه نداشته است. قدم مثبت دولت این بوده که قسمت‌های فرابودجه‌ای را در بودجه ادغام کرده است.

اما با راه حلهای دیگر، به نظر می‌رسد خود را برای تامین مالی ناچار به اجرای برخی سیاست‌ها دیده است. با پیگیری‌های جدی که صورت گرفته، رشد مالیات برای سال آینده به اندازه رشد تورم و نزدیک به ۴۰ درصد پیش‌بینی شده است، اگر چه معتقدم نرخ تورم در سال آینده از ۴۰درصد عبور خواهد کرد. چرا که این راه حلهای تامین مالی، حتما هزینه تامین مالی را در بازار و نرخ منفعت را به‌شدت افزایش می‌دهد. افزایش ۳۰درصدی نرخ تسعیر ارز تامین کالاهای اساسی و این چنین حذف ۳۰درصد کالاهای اساسی از ارز پایه و فرستادن آنها در بازار آزاد در این مساله تاثیرگذار است.

میرزایی خاطرنشان کرد: بانک مرکزی در روزهای آینده بازار مبادله توافقی ارز را رونمایی می‌کند. یقیناً از نظر ما این عمل قدم زیاد مثبتی است که صادرکنندگان و واردکنندگان می‌توانند در این بازار ارزشان را مبادله کنند. حتما نسبت به نرخ نیما، نرخ بالاتری خواهد داشت اما امیدواریم دولت نرخ نیما را به نرخ این بازار نزدیک کند و فاصله به صفر برسد و حداقل یک یا دو نرخ از ارز را در بازار حذف کنیم.

دولت ناگزیر از افزایش قیمت بنزین است

رییس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران با گفتن این که دولت ناگزیر از افزایش قیمت حامل‌های انرژی از جمله نرخ بنزین است که آثار و پیامدهای تورمی هم خواهد داشت، درخصوص علل تصمیم دولت برای تنظیم بودجه‌ای تورمی، گفت: در عین حال که نقدهایی نسبت به لایحه بودجه دارم، معتقدم دولتی که یک ماه برای تنظیم لایحه بودجه زمان داشته و افراد مربوط به تازگی منصوب شده‌اند، با شرایط خاصی روبه رو است. اما فکر می‌کنید با این ساختار اقتصادی که ما داریم، تا چه اندازه می‌شد بودجه را تحول داد.

 ضمن این که همه مسائل هم اقتصادی نیست. برای نمونه سال اول و آخر مجلس یازدهم نزدیک به ۴۵۰ هزار میلیارد تومان به بودجه اضافه کردند. سال آخر دولت روحانی بودجه با ۸۰۰ همت رفت با ۱۲۶۰ همت بیرون آمد. هنگامی مجلس بدون تامین منبع های، می‌تواند با یک نظر و با یک قیام و قعودی، ۴۵ درصد سقف بودجه را افزایش دهد، تقریبا سیاست‌گذاری مالی برای دولت غیرممکن است.

این اقتصاددان افزود: حتما یکی از دلایل مهم تورم، این کسری بودجه است و این ناترازی، می‌تواند دیگر ناترازی‌ها در نظام بانکی، صندوق‌های بازنشستگی و ناترازی‌های انرژی را به جستوجو داشته باشد. بعد باید اصلاحات از سرچشمه انجام شود و سران قوا مصوب کنند که مجلس به هیچ‌وجه حق افزایش سقف بودجه را ندارد.

هیچ عمل گسترش‌ای نمی‌توان انجام داد

وی با گفتن این که با این ساختار بودجه یعنی هیچ عمل گسترش‌ای نمی‌توان انجام داد، او گفت: ۹۶ درصد بودجه صرف هزینه‌های جاری می‌شود. ۷۰درصد آن به‌طور متوسط هزینه‌های پرسنلی است و تقریبا دولت روی این ۹۶ درصد هیچ تغییری نمی‌تواند بدهد. در ۴ درصد بقیه که بودجه عمرانی و اصطلاحا تملک دارایی‌های اندوخته‌ای است با اعمال نفوذهایی که می‌شود و با دقت به قیاس‌ای که بین پروژه‌های پیشران و استان‌های می‌شود، نیز نکات مهمی وجود دارد. ۹۰ هزار پروژه ناتمام داریم که ۳۰ هزار آنها پروژه ملی است. این اعداد وحشتناک است یعنی این دولت به هیچ‌وجه نمی‌تواند در ساختار هزینه‌ها، کمترین دستکاری‌ای را انجام دهد. در این شرایط چه انتظاری داریم که این دولت بتواند برای گسترش فکری کند.

میرزایی در عین حال اصرار کرد: ۵۵ درصد بودجه کل سرزمین، بودجه شرکت‌های دولتی است که درآمد هزینه‌ای تنظیم شده. به این علت اگر بپرسیم که آیا دولت می‌تواند نظام مدیریت یا حکمرانی شرکت‌های دولتی را بهبود ببخشد، باید او گفت حتما می‌تواند؛ هر چند که قسمت مهمی از آن در اختیار دولت نیست و تصمیمی حاکمیتی است. ۵۵ درصد از بودجه را طبق معمول مورد بی‌توجهی قرار می‌دهیم، در حالی که قابل اصلاح است.

۹۲ درصد نفت‌مان را به چین می‌فرستیم

رییس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران افزود: اکنون ۹۲ درصد نفت‌مان را به چین می‌فرستیم، در حالی که ما درگذشته دست کم سبدی متنوعی با ۱۰ مشتری آن هم با سقف بیشتر از دو میلیون بشکه داشتیم. ۹۲درصد چین را با نزدیک به ۳۰درصد تخفیف و هزینه‌های دیگر روبه رو است. درمورد نحوه دریافت قسمت دیگر هم ما تعیین‌کننده نیستیم و چین می‌گوید برای مثال اتوبوس برقی با این مبلغی که من می‌گویم ببرید. شهرداری تهران هم با افتخار می‌گوید من برای‌تان اتوبوس برقی آوردم. این تحریم‌ها ما را در تله استعماری قرن نوزدهمی انداخته که دولت چاره‌ای جز پذیرفتن آن ندارد و ناچار است اقتصاد را زیاد گران‌تر از حد معمول اداره کند. اگر دست دولت باز می بود و سازمان برنامه این چنین بودجه‌ای را می‌بست، حتما سطح نقدهای ما زیاد متفاوت می بود.

سال‌ها است که نهاد دولت برنامه مشخصی برای اداره اقتصاد سرزمین ندارد

در ادامه این نشست، دکتر داود سوری، استاد قبل دانشگاه صنعتی شریف، با گفتن این که انتظار داریم اگر دولتی برنامه‌ای برای اداره اقتصاد دارد، آن را در قالب برنامه بودجه به طور اجرایی معارفه کند و به تصویب مجلس رساند و سپس اجرا کند، اما ما سال به سال از این مسیر دور شده‌ایم، خاطرنشان کرد: سال‌های سال است که نهاد دولت در سرزمین ما برنامه مشخصی برای اداره اقتصاد سرزمین ندارد. ما از یک برنامه کلی برای این که بدانیم باید به کدام سمت و سو حرکت کنیم، برخوردار نیستیم، از این رو است که تغییرات هر ساله بودجه، تغییرات شکلی می باشند. عمدتا طرحی برای هزینه کرد و اداره سرزمین برای یک سال آتی می‌بافند، بدون این که برنامه مشخصی پشت آن باشد.

دولت باید نسبت به مالیات پاسخگو باشد

این اقتصاددان به رشد نرخ مالیات به‌طور سالانه اشاره کرد و افزود: درست است که تعداد بسیاری از کشورها از مالیات به گفتن منبع مهم درآمد منفعت گیری می‌کنند، اما باید در نظر داشت که مالیات یک تیغ دولبه است. فقط درآمد برای دولت نیست و دولت باید در روبه رو آن پاسخگو باشد، این مساله‌ای است که در سیستم ما دیده نمی‌شود. ما به گفتن مالیات پردازنده هیچ توان و کنترلی بر این که چطور این منبع های هزینه شود نداریم. همه اینها مشکلاتی است که از ابتدای انقلاب تا بحال داشته‌ایم و هر ساله هم در حال تشدید است و امسال هم تفاوتی با سال‌های قبل ندارد.