۱۰ فیلم برتر ۲۰۲۳ به انتخاب واشنگتن پست

سینما فقطً نوعی هنر یا سرگرمیِ مفرح نیست؛ رخدادی معنادار و جمع‌محور است که در فرهنگ ما نقشی اساسی دارد. 

 

  امسال اوضاع زیاد فرق کرده. هر یک از این فیلم‌ها به راحتی می‌توانست در فهرست ۱۰ فیلم برتر امسال من قرار بگیرد. لیست امسال خیره‌کننده است و همانند سال قبل نحوست از سراپایش نمی‌بارد. رکود فراگیرِ ناشی از کرونا به آخر رسیده و سینمای جهان، فصل جدیدی را توانایی می‌کند. در سال ۲۰۲۳ هندی‌ها، قسمت مستند، فیلم‌های خارجی‌زبان و فیلمسازان تازه پرچم‌دارند. 

 فهرست فیلم‌های برگزیدۀ من به قرار زیر است: 

۱۰ . خاستگاه Origin 

۹. هوا Air 

۸. حقیقت Reality 

۷. زندگی‌های قبل Past Lives  

۶. جون بائز: من صدا هستم.  Joan Baez I Am a Noise 

۵. باربنهایمر Barbenheimer (اشاره به تقابل “باربی-اوپنهایمر” دارد) 

۴. آناتومیِ یک سقوط Anatomy of a Fall  

۳. به احساساتم صدمه زدی You Hurt My Feelings 

۲. جاماندگان Holdovers 

۱. داستان آمریکایی American Fiction 

۱۰. خاستگاه  

اقتباسِ “ایوا دووِرنی” از داستان “طبقه” تاثییر “ایزابل ویلکرسون”، “آنجانو الیس تیلور” را در نقش ویلکرسون، ستاره کرده است. فیلم، داستان شخصیِ نویسنده است؛ درون‌مایۀ فقدان و سوگ دارد و کنکاش می‌کند از مبحث نژاد بگذرد و ساختاری نظری برای بیدادگری بیابد. ماحصل این تلاش، فیلمی است همسو با رسالت ویلکرسون که زبان جدیدی ابداع کرده و درام و مستند را به هم می‌آمیزد تا با ژرفانگری، بذل عاطفه و صداقت محض به عمیق‌ترین و پیچیده‌ترین واقعیات سیاسی که به تجربۀ بشر درآمده، دست یابد. 

۹. هوا 

از فیلمِ “فلامین داغ” تا کمدی-درامِ وجدآورِ” بلک‌بری”، انگار امسال، سال محصولات بسیار است. کارگردان فیلم، “بن افلک” است و پیچ‌و‌خم‌های خط تشکیلِ کفش بسکتبالِ نایکی‌ایرجردن را با حرارت و هوشیاری خاصی روایت می‌کند. “مت دیمون”، “کریس مسینا” و “جیسون بیتمن” نقش‌های فرعی را برعهده دارند و “وایولا دیویس” نقش مادر جردن را ایفا می‌کند. هوا از آن دست فیلم‌هایی است که دیگر ساخته نمی‌بشود و تا وقتی که ساخته نشود، خداوند را شاکرم. 

۸. حقیقت

“تینا ساتر”، حقیقت را دست‌مایه قرار داده تا فیلمش را در قالبِ “تئاتر واژه به واژه” (از زیرشاخه‌های تئاتر مستند) به عکس بکشد. فیلمِ ساتر، ساختار را از حقیقت اخذ می‌کند و چارچوبی دلنشین و نمایشی می‌سازد که پرده از پیچ و‌خم‌های سیاسیِ سیستمی مخوف بردارد.

   این فیلم اقتباسی از داستانِ افشاگرانۀ “ریلیتی وینر” در سیستم امنیتیِ ایالات متحده است که با اجرای حیرت‌انگیزِ “سیدنی سوینیِ” قشنگ به عکس کشیده شده است. وینر بالاخره دچار مأموران اف‌بی‌آی می‌بشود و از او بازجویی می‌کنند. فیلم، پیچیده، پرتنش، تراژیک، و به‌نحوی ابزورد، خنده‌دار است. سوینی که در ایفای نقش دختران شرور توانایی بسیاری دارد، نقش زن جوانِ افشاگری را ایفا می‌کند که به‌نحو شگفت انگیز‌ای صدمه‌پذیر، زیرک و فریبنده است. 

۷. زندگی‌های قبل

“سلین سونگ” امسال با فیلمی ایده‌محور و معناگرایانه، متشکل از لحظات کوچک و خیره‎‌کننده، اولین کار بلند و امیدوارکننده‌اش را اراعه کرد. فیلم دربارۀ چیزهایی است که پشت سر گذاشته‌ایم و بدون گذر از آن‌ها، ورود به آینده ممکن نیست. درنهایت همۀ آن‌ پیش‌درآمدها به سکانس پایانی ویرانگرانه‌ای بدل خواهد شد که شاهدیم.

  گرتا لی در نقش زن جوانی ظاهر می‌بشود که خانواده‌اش در کودکی از کرۀ جنوبی به کانادا مهاجرت کرده‌اند و وقتی که مجدد به دوست پسرِ به گمان زیادً گمشده‌اش (تئو یو) برخورد می‌کند، ازدواجش با نویسندۀ آمریکایی (جان ماگارو) به هم می‌خورد. «زندگی‌های قبل»، فیلمی ظریف و سرشار از حس است و با هنرمندی، قاعده‌مند شده و به‌خاطر همین لطافت و زیبایی است که تأثیری ماندگار بر جای می‌گذارد. 

۶. جون بائز : من صدا هستم

جون بائز، اسطورۀ موسیقیِ فولک و نماد مردمیِ دهۀ ۱۹۶۰، آخرین تور خود را در این فیلمِ فوق العاده ساختۀ”کارن اوکانر”، “میری ناواسکی” و “مایو اوبویل” برگزار می‌کند؛ اما آ‌‌ن‌چه در قالب وقایع خداحافظی اغاز می‌بشود، به چیزی آشکارتر و غافلگیرکننده‌تر از آن‌چه بینندگان انتظار دارند، بدل می‌بشود. بائز که در اغاز دهۀ ۸۰ زندگی‌اش، کماکان کاریزماتیک است، در این فیلم، اضطراب‌های مادام‌العمر، صدمه‌های مدفون شده و ماجرای ستاره‌شدنش را نقل می‌کند و هیچ چیز را در خود نگه نمی‌دارد.

 روابط او با مردان، زنان و خانواده‌اش به زیبایی به عکس کشیده می‌بشود. تنها صداست که می‌ماند. راز ماندگاری‌ هنرمند، صدای عالی و پرطنینِ او است. 

۵. باربنهایمر

خیال نکنید یادم رفته. هنگامی نوبت به ارز فرهنگی می‌رسد، شوق‌انگیزتر از کابل دوسرِ “باربی- اوپنهایمر” نداریم. “باربی” فیلمی درمورد خواستنی‌ترین عروسک پلاستیکیِ شرکت مَتِل است. باربیِ “گرتا گرویگ” ، باهوش، سرزنده، خنده‌دار و غیرقابل‌کنترل است. میلیون‌ها نفر فیلم را بلعیدند و دوان‌دوان رفتند تا عروسک محبوبشان را بخرند. 

 بهتر است چیزی بخوریم که طعم تندِ فیلم خانم گرویک را بشورد و ببرد. برویم سروقت رقیب متفاوتش «اوپنهایمر» با شمایل تروتازه و خوش‌تکنیکِ “کریستوفر نولان” که احوالاتِ التهابِ رهبر پروژۀ منهتن، پدر بمب اتمی یعنی “جی رابرت اوپنهایمر” با بازیِ “کیلین مورفی” را به عکس می‌کشد. “رابرت داونی جونیور” در نقش “لوئیس اشتراوس”، منتقد اوپنهایمر و فرماندۀ عملیات در فیلم وجود دارد و “امیلی بلانت” در نقش کیتی، همسر وفادار اوپنهایمر ظاهر شده است.

اوپنهایمر به علت “اتفاقات اینترنتی باربنهایمر” مورد دقت تعداد بسیاری از کاربران قرار گرفت. فیلم با عکس العمل زیاد مثبت منتقدان همراه می بود و در زمینۀ کارکرد تیم بازیگری، فیلم‌نامه، کارگردانی نولان، تدوین و فیلم‌برداری تحسین شد. بعد از آن‌که اظهار شد دو فیلم مهم سالِ ۲۰۲۳ یعنی باربی و اوپنهایمر هردو در یک روز، اکران عمومی خود را در آمریکا و جهان اغاز می‌کنند، شوخی‌های اینترنتی با این دو گفتن اغاز شد که آن‌ها را از نظر تفاوت سبک و محتوا قیاس می‌کرد. 

۴ . آناتومی یک سقوط

“ساندرا هولر” در درام فرانسویِ تحسین‌شدۀ “ژوستین تریه” در نقش نویسندۀ معروفی ظاهر شده که معمای قتل حیله‌گرانۀ “جاستین تریت” را می‌سازد. اولین سوال این است که آیا هولر شوهرش را از پنجرۀ کلبۀ برفی‌شان به بیرون هل داده است یا خیر؟ سوال‌های بیشتری هم نقل است که به عشق، خانواده، نقش‌های جنسی، هنجارها و پیوندهای انسانی مربوط خواهد شد. شمایلِ ازدواج تریت، آمیخته به قامتِ همسر و مادر مرموزِ هولر است. سخن از پیوندی سرد و در‌عین‌حال فریبنده است.  

۳. به احساساتم صدمه زدی 

در تازه ترین درامِ “نیکول هولوفسنر”، “جولیا لوئیس دریفوس” و “توبیاس منزیس” به گفتن نویسنده و درمانگر نقش‌آفرینی می‌کنند. هنگامی جولیا می‌شنود که توبیاس با صراحت از آخرین کتابش انتقاد می‌کند، ازدواجشان با مشکل روبه رو می‌بشود. فیلم زیاد درخشان است. کارگردان  یک بار دیگر توانسته دردمندی، شوخ‌طبعی و شناختِ تهییج‌کننده را با چاشنیِ طنازی و خردمندی به هم آمیزد. 

۲ . جاماندگان

“پل جیاماتی” و “داواین جوی راندولف” در پیکارسکِ (ترجمه شده به رندنامه یا داستان قلاشان، نوعی رمان کلاسیک) دهۀ ۱۹۷۰ تاثییر الکساندر پین (بر پایه فیلمنامۀ دیوید همینگسون) همبازی می باشند. آن‌ها در دبیرستانی غیرانتفاعی در نیوانگلند نقش معلم و آشپز را بازی می‌کنند. تعطیلات کریسمس است و مجبورند در مدرسه بمانند تا از دانش‌آموزانی که جایی برای رفتن ندارند، مراقبت کنند. این هم‌نشینی دقایق بی‌نظیری خلق می‌کند. فیلمِ جیامانی خنده‌دار، غم‌انگیز، انسان‌گرایانه، شوق‌انگیز و مملو از زندگی است. 

۱. داستان آمریکایی

موفق‌ترین فیلم بلند امسال، اقتباس “کورد جفرسون” از رمان «پاک کردن» نوشتۀ “پرسیوال اورت” است و دربارۀ تلاش نویسنده‌ای آفریقایی آمریکایی برای روبه رو با پارامترهای نژادپرستانۀ انتشاراتی لیبرال و سفیدپوست است. فیلم به برخی مسائل فاجعه‌آمیز خانوادگی نیز پرداخته. “جفری رایت” با هنرمندی، طنز تندوتیز و بازی گرم و دلنشین، ایفاگر نقش مهم و روایت‌گرِ احوالاتِ پروفسور سیاه‌پوستِ سرخورده‌ای است که در کاری غیرمنتظره کتابی بر پایه کلیشه‌های شگفت و متداول «سیاهان» می‌نویسد تا شانسی برای انتشار کردن و دیده‌شدن بیابد.