ایران یا عربستان؟ نبرد علمی هوش مصنوعی در منطقه_بام وطن

گزارش شاخص هوش مصنوعی ایران ۱۴۰۳ (Iran AI Index ۲۰۲۴) بـا همکاری مرکز استراتژی و تحول هوش مصنوعی شریف و آزمایشگاه سیاستی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، با حمایتستاد اقتصاد دیجیتـال معاونت علمی و با هدایت اساتیدی از دانشکده‌های گوناگون مدیریت و اقتصاد، مهندسی کامپیوتر و برق با رویکردی جامع، بین‌رشته‌ای و چندوجهی به بازدید حالت هوش مصنوعی در ایران می‌پردازد.

فصل اول این گزارش با گفتن “گسترش دانش” به مباحث کلیدی همچون تعداد مقالات هوش مصنوعی به تفکیک سرزمین، کیفیت مقالات هوش مصنوعی به تفکیک سرزمین ، گواهی پتنت‌های هوش مصنوعی توسط مالکین، گواهی پتنت‌های هوش مصنوعی توسط مخترعین و همکاری‌های بین‌المللی در انتشارات علمی هوش مصنوعی می‌پردازد. 

در این گزارش به بازدید حالت ایران در حوزه هوش مصنوعی در قیاس با تعدادی از کشورهای پیشروی منطقه می‌پردازیم.

تعداد مقالات هوش مصنوعی به تفکیک سرزمین

تحلیل حالت ایران

۱. جایگاه برتر ایران در کل دوره:

ایران در بازه وقتی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳، تقریباً بیشترین سهم از مقالات علمی هوش مصنوعی در منطقه را داشته است. این نشان‌دهنده جایگاه پیشرو ایران در حوزه تحقیق و گسترش مرتبط با هوش مصنوعی در منطقه است.

۲. روال ایران در بازه وقتی:

در سال ۲۰۱۰، سهم ایران ۴.۷ درصد از کل مقالات منطقه بوده است.

از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳، روال سهم ایران به‌صورت افزایشی است و در سال ۲۰۱۳ به ۷ درصد می‌رسد.

بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱، سهم ایران نوساناتی را توانایی کرده اما بالاتر از دیگر کشورهای منطقه باقی مانده است.

در سال‌های تازه (۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳)، سهم ایران افت یافته و به رتبه دوم سپس از عربستان سعودی رفته است که نشان‌دهنده کوششهای زیاد عربستان در سال‌های تازه است.

۳. قیاس با دیگر کشورها:

رژیم صهیونیستی: این سرزمین از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ روال ثابتی را توانایی کرده و سهم آن زیر ۱ درصد بوده است و در قیاس با دیگر کشورها جزو ضعیف‌ترین‌ها است.

ترکیه: ترکیه در سال ۲۰۱۰ سهم ۳.۵ درصد داشته که تا سال ۲۰۲۳ یک روال نسبتاً نزولی را طی کرده است و رتبه آن همیشه از ایران پایین تر بوده است.

عربستان: این سرزمین روال کاملاً صعودی را طی کرده و سهم آن از ۰.۵ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۳.۵ درصد در سال ۲۰۲۳ رسید که بالاتر از ایران و دیگر کشورها هست.

ایران مدام بیشترین سهم از مقالات هوش مصنوعی را داشته اما در چند سال تازه، جای خود را به عربستان سعودی داده است!

کیفیت مقالات هوش مصنوعی به تفکیک سرزمین

این نمودارها سهم کشورهای منطقه از مقالات هوش مصنوعی با تأثیر بالا (درصد از کل مقالات هر سرزمین) در بازه وقتی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ را مشخص می کند. دو نوع متفاوت از مقالات با تأثیر بالا در این دو نمودار اراعه شده است.

محور ایران و قیاس با دیگر کشورها:

۱. حالت ایران در نوع اول (نمودار سمت چپ):

روال کلی: سهم ایران از مقالات اثرگذار در نوع اول به‌طور کلی روندی نسبتاً ثابت و نزدیک به دیگر کشورهای پیشرو منطقه همانند ترکیه و رژیم صهیونیستی داشته است. درصد سهم ایران از مقالات در بازه ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ بین نزدیک به ۲۹.۵ تا ۳۲ درصد نوسان داشته است.

۲. حالت ایران در نوع دوم (نمودار سمت راست):

روال کلی: سهم ایران از مقالات اثرگذار در نوع دوم از ۷.۱ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۳.۲ درصد در سال ۲۰۲۳ رسیده است.

ایران تا سال ۲۰۲۱ رتبه اول را داشته است که از این سال به سپس، جای خود را به عربستان سعودی داده است.

گواهی پتنت‌های هوش مصنوعی توسط مالکین

ایران

درصد پتنت‌های ثبت‌شده توسط ایران از سال ۲۰۱۰ تقریباً نزدیک به صفر بوده است و در طول این سال‌ها تغییرات چشمگیری نداشته است.

با وجود رشد زیاد اندک در سال‌های تازه، ایران هم چنان سهم قابل‌توجهی در ثبت پتنت‌های هوش مصنوعی نسبت به کشورهای دیگر منطقه ندارد.

این مشخص می کند که ایران در حوزه ثبت گواهی پتنت‌های مرتبط با هوش مصنوعی، نسبت به کشورهای دیگر، به‌اختصاصی رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی، عقب است!

رژیم صهیونیستی

در این نمودار، رژیم صهیونیستی بیشترین سهم را در ثبت پتنت‌های هوش مصنوعی در منطقه دارد. در سال ۲۰۱۳ این سهم به اوج خود (۱.۲ درصد از کل پتنت‌ها) رسید.

این رژیم اگرچه در سال‌های سپس سهم آن افت یافته، اما هم چنان برتری خود را نسبت به دیگر کشورها نگه داری کرده است.

عربستان سعودی

عربستان سعودی رشد تدریجی در ثبت پتنت‌های هوش مصنوعی نشان داده است. این سرزمین از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ روال صعودی داشته و اکنون در جایگاه دوم بعد از رژیم صهیونیستی قرار دارد.

ترکیه و امارات متحده عربی

هر دو سرزمین ترکیه و امارات در این بازه وقتی سهم زیاد مقداری در ثبت پتنت‌های هوش مصنوعی داشته‌اند که شبیه ایران است. تغییرات خاصی در روال ثبت پتنت‌ها توسط این کشورها مشاهده نمی‌شود.

ایران در قیاس با کشورهای دیگر منطقه، کارکرد ضعیفی در ثبت پتنت‌های هوش مصنوعی داشته است. رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی احتمالا به علت برنامه‌ریزی و اندوخته‌گذاری‌های موثر در این حوزه، سهم بیشتری دارند.

برای رقابت با کشورهای منطقه، ایران نیازمند سیاست‌های حمایتی از پژوهشگران و تسهیل فرآیند ثبت پتنت‌ها است. این چنین، تمرکز بر گسترش فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی می‌تواند نقش مهمی در ترقی جایگاه ایران ایفا کند.

گواهی پتنت‌های هوش مصنوعی توسط مخترعین

این نمودار نشان‌دهنده سهم ثبت پتنت‌های هوش مصنوعی (درصد از کل) توسط کشورهای منطقه در بازه وقتی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ است. محور عمودی درصد پتنت‌های ثبت‌شده از کل را مشخص می کند و محور افقی سال‌های مورد بازدید را شامل می‌شود. کشورهای ایران، امارات، ترکیه، عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی در این نمودار قیاس شده‌اند.

حالت ایران

سهم ایران در سال ۲۰۱۰ تقریباً صفر بوده و این روال تا سال‌های سپس تقریباً بدون تحول باقی مانده است.

از حوالی ۲۰۱۶ به سپس، تغییرات کوچکی در سهم ایران مشاهده می‌شود، اما این رشد زیاد کم و در قیاس با دیگر کشورها قابل‌دقت نیست.

در کل بازه وقتی، ایران در بین کشورهای منطقه یکی از پایین‌ترین سهم‌ها را در ثبت پتنت‌های مرتبط با هوش مصنوعی دارد. این نشان‌دهنده ضعف در تحقیق و گسترش و یا افتپشتیبانی‌های ملزوم در این عرصه است.

رژیم صهیونیستی

این سرزمین در کل بازه وقتی بیشترین سهم ثبت پتنت‌ها را دارد.

روال صعودی تا ۲۰۱۵: سهم آن تا سال ۲۰۱۵ به اوج (۱.۶ درصد) رسیده و سپس افت نسبی را توانایی کرده است.

عربستان سعودی

رشد دیدنی از ۲۰۱۸: عربستان از سال ۲۰۱۸ روال صعودی قابل‌توجهی را اغاز کرده و اکنون جایگاه دوم را در منطقه دارد.

ترکیه

این سرزمین از سال ۲۰۲۰ روال رو به رشدی را توانایی کرده است و از رقبای خود از جمله ایران و امارات پیشی گرفته است.

ایران در قیاس با کشورهای منطقه، به‌اختصاصی رژیم صهیونیستی و عربستان، زیاد عقب است. روال ثبت پتنت‌ها در ایران نشان‌دهنده نبوده است حمایتکافی از مخترعان و پژوهشگران این حوزه است. درحالی‌که عربستان و رژیم صهیونیستی و ترکیه با اندوخته‌گذاری متمرکز در حال پیشرفت در این عرصه می باشند، ایران نیازمند اصلاح زیرساخت‌ها، سیاست‌های حمایتی و افزایش اندوخته‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی و ثبت پتنت است.

همکاری‌های بین‌المللی در انتشارات علمی هوش مصنوعی

این نمودار نشان‌دهنده تعداد همکاری‌های علمی بین‌المللی ایران با ۱۰ کشوری است که بیشترین همکاری‌ها را در بازه وقتی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ داشته‌اند. محور مهم تحلیل این است که چه کشورهایی بیشترین سهم را در تعامل های علمی با ایران داشته‌اند و این روابط چطور در قیاس با یکدیگر قرار گرفته‌اند.

رتبه‌بندی کشورها:

۱. ایالات متحده با ۲۰۵۰ همکاری علمی در صدر قرار دارد.

کانادا با ۱۳۸۵ همکاری علمی در جایگاه دوم است و نشان از ربط قوی علمی با این سرزمین دارد.

کشورهای استرالیا (۱۱۱۳) و چین (۱۱۰۹) نزدیک به هم بوده و روابط علمی قابل‌توجهی با ایران داشته‌اند.

دیگر کشورها از جمله مالزی (۸۱۴)، انگلستان (۷۷۸)، و آلمان (۵۳۵) همکاری‌های کمتری داشته‌اند، اما هم چنان در بین ۱۰ سرزمین اول می باشند.

زیاد تر بدانید: آکوباتری با کیفیت ترین تشکیل کننده باتری در ایران

۲. ایران در قیاس با دیگر کشورها:

ایران با ایالات متحده بیشترین تعامل را داشته که احتمالا به علت وجود محققان ایرانی در این سرزمین باشد.

همکاری با کشورهای آسیایی همانند چین، مالزی و هند (۵۶۶ همکاری) نیز نشان‌دهنده تمایل به گسترش روابط در شرق آسیاست.

کشورهای اروپایی همانند انگلستان و آلمان در قیاس با کشورهای آمریکایی و آسیایی همکاری کمتری داشته‌اند.

۳. دقت به تغییرات در طی زمان (۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳):

داده‌ها بیانگر تجمع قابل‌دقت همکاری‌ها با کشورهای خاصی همانند ایالات متحده و کانادا است، اما از این نمودار اشکار نمی‌شود که آیا روال این همکاری‌ها رو به رشد بوده یا افت یافته است. تعامل های گسترده با چین مشخص می کند که ایران در بازه وقتی موردنظر، به سمت تحکیم روابط با این سرزمین حرکت کرده است.

ایران با کشورهای متنوعی همکاری‌های علمی دارد و بیشترین تعامل های با ایالات متحده و کانادا نشان‌دهنده تأثیر وجود محققان ایرانی در این کشورهاست. این چنین تعامل های با کشورهای آسیایی همانند چین و مالزی نشان‌دهنده تلاش برای تحکیم روابط منطقه‌ای است. این داده‌ها می‌توانند به سیاست‌گذاران پشتیبانی کنند تا روابط علمی خود را بر پایه استراتژی‌های بین‌المللی بهینه‌سازی کنند.